Nadležnost u oblasti zaštite prirode u Bosni i Hercegovini regulirana je na entitetskom i nivou Brčko Distrikta BiH. Dio nadležnosti u oblasti zaštite prirode uređen je na državnom nivou i odnosi se na sprovođenje međunarodnih obaveza Bosne i Hercegovine – praćenje i koordinacija pripreme za zaključivanje i implementiranje međunarodnih sporazuma; koordinacija za projekte u saradnji s međunarodnim organizacijama, programima i fondovima; te koordinacija saradnje sa institucionalnim strukturama u BiH, entitetima i Distriktu Brčko. Na državnom nivou ta nadležnost uglavnom pripada Ministarstvu vanjske trgovine i ekonomskih odnosa Bosne i Hercegovine, a manjim dijelom Ministarstvu civilnih poslova BiH (npr. UNESCO konvencija). 

Biološka raznovrsnost (biodiverzitet) se definiše kao sveukupnost gena, vrsta i ekosistema na Zemlji ili nekom jasno određenom području (Sl. glasnik RS br. 20/14), odnosno kao sveukupnost svih živih organizama koji su sastavni dijelovi ekoloških sistema, a uključuje raznolikost unutar vrsta, između vrsta te raznolikost između ekosistema (Sl. novine FBiH br. 66/13).

Prema istim zakonima, očuvanje prirode je niz mjera i aktivnosti koje se sprovode radi zaštite ili obnavljanja prirodnih staništa i populacija divljih vrsta, a u cilju očuvanja biološke i pejzažne raznolikosti i zaštite prirodnih vrijednosti.

U odnosu na druge evropske zemlje, pa i zemlje regiona, raznolikost vrsta, gena i ekosistema u Bosni i Hercegovini je na zavidno visokom nivou. Prema procjenama Prvog izvještaja Bosne i Hercegovine za Konvenciju o biodiverzitetu (Redžić et al. 2009), smatra se da biodiverzitet naše zemlje čini skoro 2000 vrsta algi, 565 vrsta mahovina, 71 vrsta paprati, 4498 vrsta biljaka, 119 vrsta riba, 20 vrsta vodozemaca, 38 vrsta gmizavaca, 326 vrsta ptica, 85 vrsta sisara, te izuzetno raznolike grupe beskičmenjaka i gljiva, na čijim se procjenama tek radi (Redžić et al. 2009).

Raznolikost ekosistema Bosne i Hercegovine je također visoka. Na osnovu literaturnih referenci o dosadašnjim vegetacijskim istraživanjima, na području Bosne i Hercegovine je opisano preko 250 različitih biljnih zajednica, što govori o raznolikosti osnovnih ekoloških uslova na području naše zemlje, odnosno raznolikosti ekosistema (Redžić et al. 2009).

Prema dostupnim podacima, Bosna i Hercegovina pripada grupi zemalja sa visokom biološkom raznolikošću. Danas još uvijek nije moguće dati realne podatke o brojnosti pojedinih grupa organizama, jer postojeći podaci nisu objedinjeni u jedinstvene dokumente i baze. Na osnovu ekspertnih procjena (Redžić 2007; Redžić 2011) prema odnosu broja vrsta i ukupne površine zemlje, pokazuje se da BiH spada među zemlje sa najvećim stepenom biološke raznolikosti u Evropi.

Procjenjuje se da oko 30% endemične flore Balkana, odnosno oko 1.800 vrsta živi na području BiH. Činjenica da je identificirano 5.134 taksona ističe bogatstvo flore Bosne i Hercegovine, koje je generisano raznovrsnošću postojećih ekoloških uslova i niša. Visok diverzitet vaskularne flore bazira se na diverzitetu mahovina (Bryophyta, 565 vrsta), papratnjača (Pteridophyta, 71 vrsta) i sjemenjača (Spermatophyta, 4498 vrsta). U flori papratnjača do sada je utvrđena 61 vrsta iz 26 rodova koji pripadaju odjelima Equisetophyta, Lycopodiophyta i Polypodiophyta. Na prostoru BiH stanište nalazi i veliki broj mahovina tresetarki, koje su edifikatori reliktnih zajednica tresetišta. Prema nepotpunim podacima, skupina mahovina broji ukupno 565 vrsta iz 187 rodova (tabela 9). Pored tresetišta, mahovine naseljavaju vrlo različite tipove staništa Oko stotinu vrsta je vezano za staništa izvora, potoka, sedrenih barijera, kamenitog riječnog dna. Ostalih 460 raste na zemljištu, kori drveća, raspadnutom lignohumusu u šumskim i livadskim ekosistemima dok značajan broj nastanjuju i goli matični supstrat krečnjačkih, ultrabazičnih i silikatnih stijena.

Veoma brojna skupina viših biljaka je ekološki vezana za raznolike ekosisteme u okviru različitih tipova pejzaža u Bosni i Hercegovini. Pejzaži se mogu klasificirati na specifične i šire rasprostranjene, kao što su mediteranski, submediteranski, mediteransko-montani gorski, brdski, peripanonski, i panonski pejzaži. Specifični pejzaži Bosne i Hercegovine, kao što su visokoplaninski, reliktno-refugijalni, močvarni i pejzaži kraških polja, odlikuju se visokom stepenom endemizma vrsta, koje ulaze u sastav njihovih biocenoza.

Prema IUCN (International Union for Conservation of Nature) Crvenoj listi ugroženih vrsta, gotovo jedna šestina (15%) evropskih sisara je ugrožena, i još 9% se nalazi na granici ugroženosti, dok više od četvrtine (27%) evropskih sisara trpi značajan pad brojnosti vrsta. Vodozemci su jedna od najugroženijih grupa – skoro 25% evropskih vrsta, dok više od polovine vodozemaca (59%) bilježi pad brojnosti. U Evropi se jedna petina gmizavaca smatra ugroženom, dok se dodatnih 13% smatra potencijalno ugroženim. Većina ugroženih i potencijalno ugroženih vrsta gmizavaca u Evropi su endemi (rijetke vrste koje se nalaze samo na određenom području).

U Bosni i Hercegovini odeđeni dio vrsta je ugrožen, pa im je utvrđen konzervacijski status. Takvo stanje najbolje pokazuju podaci koji su sadržani u relevantnim dokumentima, kao što su:

• Crvena lista Republike Srpske na kojoj se nalazi 818 vrsta vaskularne flore, 304 vrste ptica, 46 vrsta riba, 57 vrsta sisara, 20 vrsta vodozemaca, 25 gmizavaca, 273 vrste insekata (Sl. glasnik RS br. 124/12).
• Crvena lista Federacije BiH na kojoj se nalazi 658 biljnih vrsta, 27 vrsta sisara, 40 vrsta ptica, 6 gmizavaca, 4 vodozemca, 36 riba, te veliki broj različitih grupa beskičmenjaka (Sl. novine FBiH br. 7/14 ).

Zaštićena područja prirode u Bosni i Hercegovini su oni dijelovi teritorije koji su značajni po biodiverzitetu, relativnoj očuvanosti izvornog pejzaža i/ili estetsko-turističkih potencijala. Izdvojena su na osnovu kategorizacije Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN) na čijim principima su bazirani entitetski zakoni o zaštiti prirode.

Međunarodna unija za zaštitu prirode je 1994. godine razvila sistem od šest kategorija zaštićenih područja u skladu s njihovim primarnim ciljevima upravljanja.